Jean-Marie Ekai, musika maitasuna Pirinioetan

Jean-Marie EkaI Ezker recibirá la Almadía de Oro 2025 como reconocimiento a toda su trayectoria musical pero también como agradecimiento a su amor por Burgui, el Pirineo y a cómo ha vinculado nuestro folklore con el rock, la psicodelia o el jazz.
Comenzó su carrera profesional como guitarrista en el grupo Itoiz. Vendrían después su colaboración en bandas como la Orquesta Mondragón y con leyendas como Joan Baez, Didier Lockwood o Billy Cobham. Reconocido por ser autor de discos como “Atlantic blues”, “Gemini Mode”, “Hamaika o “Nire gitartxoari”, Jean-Marie Ekai puso en marcha en Hendaia el festival Guitaralde, una cita que este año llegará a su decimo segunda edición.
Jean-Marie nació en Donibane Lohizune en 1962 pero pasó todos los veranos de su infancia y adolescencia en Burgui, el pueblo de su madre, Elvira Ezker. Su abuelo había sido almadiero y pastor; su abuela, una de las golondrinas que iban y venían de Maule para labrarse un futuro en las fábricas de alpargatas.
A Jean-Marie le debemos la organización en Burgui del festival Burguitaralde, una extensión del Guitaralde de Hendaia y que este próximo verano volverá a llenar de música de primer nivel el paseo de los almadieros de Burgui.
Por Burguitaralde han pasado artistas como JME Trío Iparralde, Mixel Ducau, Pablo Fernández Arrieta, Gari (ex -vocalista de Hertzainak), Ruper Ordorika o Bixente Martínez.
Si Jean-Marie ha querido crear un festival que vincula a sonidos nuevos y contemporáneos con la música de raíces vascas, la Asociación de Almadieros Navarros quiere premiar su trayectoria y su profunda vinculación con las raíces de este Pirineo al que vuelve periódicamente para aportar creatividad y talento.

Kurruskla, lanari ekin

Gure kulturak eta identitateak urgentziazko esku-hartzea eskatzen dutela inork ez du zalantzan izartzen; urteak aurrera xoan ahala ahanzturari eta memoriaren galerari mesede egiten diola begien bistakoa da; eta ez dela kanpoko inor etorriko gure ondarea berreskuratzeko eta ezagutarazteko lana egitera… hori ere bistakoa da. Hori dela eta, eta elkartegintza eskertzeko asmoz, Almadiazainen kolektiboak Erronkariko kulturaren inguruan lan emankorra egiten ari den kultur elkarte baten lanari erreparatu, eta, aintzatetsi eta saritu nahi du gaur.
Lan horren epizentroa Erronkariko Izaba herrian badu ere, bere hedapen-uhina mugarik ezagutu gabe handitzen ari da; ahalegin hori denboran luzatzen da 143 bazkideren militantzia aktiboari esker.
Bidezkoa da onartzea KURRUSKLA Kultur Elkarteak bere burua aktibatzen xakin zuela eta lanean hasi zela, gure ondare historiko eta kulturalaren zati anitx eta askotarikoak modu anixko arriskutsuan lausotzen ari zirenean, eta oraindik bizirik zeuden azken belaunaldiarekin ezabatuko zirela mehatxatuz.
Lanari ekiteak esan nahi du antolatu egin behar dela herri baten kohesio soziala bere kulturaren inguruan utopia bat izan ez dadin, baizik eta errealitate bat izan dadin; diziplina anitzeko kolektibo bat arduratu dadila eta ardura dadila ttun-ttuna bezalako gure dantza bat gal ez dadin, bandera berriz ere dantza dadin solemnitate jakin batzuetan, Olentzerori harrera egin diezaioten eta karrikak zeharkatu ditzan abenduaren 24an; Errege Magoei ere harrera egin diezaieten, xanzkera erronkariarra ahanzturatik atera dadin eta harro egon dadin berriro, Santa Ageda bezperan hurrondo-hagak erritmikoki xo ditzaten kale harrotuek, haren omenezko koplak entzuten diren bitartean, zarratrakoak eta XIX. mendeko inauterietako beste pertsonaia anitx itzuli daitezen gure herrietako kaleetan barna korrika egitera.
Hori guztia eta beste gauza anitx lortzea lanari ekitea da. Hona, beraz, Izabako Kurruskla Kultur Elkartearen lorpen eta meritu batzuk. Kurrusklaren “lanari ekin” hori erreferentzia eta eredu da gaur egun herri anitxentako. Ahalegin honetarako, inkonformismo honetarako, “lanari ekite” honetarako, da aurtengo almadiazainen Urrezko Almadia. Eta, gainera… eskerrak eman nahi dizkiegu urtero gurekin egon eta laguntzeagatik.

• 1998 – Francisco Javier Beunza: Nafarroako Almadiazainen Kultur elkartearen bultzatzaile eta sortzailea
• 1998 – Pedro Miguel Etxenike: fisikaria, “Vianako Printzea” saria eta “Asturiasko Printzea” saria, Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburu ohia.
• 1998 – Iñaki Perurena: harri-jasotzailea.
• 1999 – Florencio Idoate: historialaria eta ikertzailea, Nafarroako Artxibo Nagusiko zuzendari ohia eta almadiei buruzko hainbat lanen egilea.
• 2000 – José Ayerra, Juan Urzainqui, Jesús Sanz eta Lorenzo Elizalde: Burgiko almadiazain beteranoak, azken hau 100 urte dituena
• 2000 – Migueltxo Saralegui: harri-jasotzailea.
• 2000 – José María Jimeno Jurío: idazle eta historialaria, Erronkaribarko zenbait lanen egilea.
• 2001 – Juan Sanz eta Crisanto Pasquel: almadiazain beterano erronkariarrak.
• 2001 – Angel Portet: Noguera Pallaresako dels Raiers Kultur Elkarteko lehendakaria (Lleida) eta Almadiazainen Nazioarteko Elkartearen sortzailea.
• 2001 – Miguel Indurain: Nafarroako txirrindularia, Frantziako Tourra bost urtez jarraian irabazi zuen.
• 2002 – Estornés Lasa anaiak (José, Mariano eta Bernardo): idazleak eta historialariak, batez ere almadiazainen ondarea berreskuratzeko eta zabaltzeko egindako ekarpenagatik.
• 2002 – Fernando Arretxe: pilotaria, buruz buruko txapela bi aldiz, lau eta erdikoa behin eta binakakoa hirutan lortu zituen.
• 2003 – Félix Iribarren, Carmelo Aznárez, Roberto Barberena, Esteban Udi eta Victorio Iribarren: Zaraitzu ibarreko azken almadiazain beteranoak, zaraitzuko almadiazain guztien izenean.
• 2003 – César Cruchaga: Osasuna futbol taldeko jokalaria, jatorriz Zaraitzukoa.
• 2004 – Pedro Vicente Gambra: XVIII. mendean, Pirinioetako Nafarroako haranetako basogintzaren eta almadiazain-trafikoaren bultzatzaile izan zen.
• 2004 – Carlos Sobera: aktore eta telebistako aurkezle ezaguna.
• 2005 – Juan Cruz Labeaga Mendiola: historialaria eta etnografoa, “Almadías en Navarra. Merindad de Sangüesa” liburuaren egilea.
• 2005 – Sandra Gómez: bular estiloan 100 metroko urrezko txapelduna Atenasko Paraolinpiadetan.
• 2006 – Zangozako hiria: almadiazainaren merkataritza eta trafikoarekin duen loturagatik, eta mendeetan zehar Zaraitzu, Erronkari, Anso eta Echo almadiadiazaineei eman zieten abegiagatik.
• 2006 – Miguel de la Quadra-Salcedo eta Gayarre: nazioartean  abenturazale ospetsua, Erronkariko familia-aurrekariak dituena, Quetzal Ibilbidea sortu duena, eta TVEko kazetaria.
• 2006 – Félix Sanz Zabalza: Burgiko historialaria. Almadiazainaren ondarea berreskuratzeko lanean zuzeneko eragina duten zenbait libururen egilea: “Maderistas y almadieros del Roncal. 1945-1955” (1993), “Viejos usos, palabras y expresiones de Burgui” (1997), “Burgui, un pueblo con historia” (2001), y “Viejos y nuevos relatos” (2005).
• 2007 – Julio eta Pío Caro Baroja anaiek 1970ean eta 1971n filmatutako “Navarra, las cuatro estaciones” dokumentalaren grabazioan egindako lanari, esker onez. Dokumental horretan, Nafarroako Pirinioetako ibaietan almadiazainen trafikoa islatu zuten , almadia baten jeitsiera birsortuz Burgin.
• 2007 – Echo eta Ansó ibarrak: almadiazainen trafikoaren aitzindariak Pirinioetan, XIV. mendetik Huescako haran horietan dokumentatuta.
• 2008 – Lleidako La Pobla de Segur herria, Noguera Pallaresa ibaiaren ertzean kokatua; iraganean, almadien edo raisen bidez zura garraiatzeko ibai-portu garrantzitsua izan zen.
• 2009 – José Antonio Labordeta, kantautorea eta idazlea, bere garaian “herrialde bat motxilan” sartzeko gai izan zena, eta pantaila txikira landa-munduaren giza alderdia gerturatzen jakin izan zuen errespetu handiz, maitasunez eta mirespenez; programa horietako bat Erronkariko ibarrari eskaini zion, eta, besteak beste, gure herri eta jendeen iragan almadiazainaren berri eman zuen.
• 2009 – Almaiazainen tradizioak Agurain de Esca eta Sigüés (Zaragoza) Aragoiko herriak hartzen ditu. Herri horiek aldameneko herriak eta lagunak ziren, eta zeregin garrantzitsua izan zuten Erronkariko zuraren garraioan, Esca ibaiaren ibilguan, erronkaribarreko almadiazainekin batera lan eginez.
• 2010 – Biarnoko Aspe eta Olorón ibaietako  Almadiazainen Elkartea (Frantzia) . Talde horrek antzinako tradizioa berreskuratu du: egurra baltsetan garraiatzea ibaian zehar, Biarnoko Aspeko ibarrean. XVII. mendeko almadiazainen trafikoa gogoratuko du, Frantziako Marina Erreala mastez hornitzeko.
• 2010 – Itxako Reyno de Navarra emakumezkoen eskubaloi-taldeak, aurreko denboraldian Espainiako ligako titulua eta EHF Kopa lortu zituen kirol-merezimenduengatik, eta denboraldi honetan Espainiako Superkopa eta Erregina Kopa altxatu ahal izan dituena.
• 2011 – Juantxo Garzia de Azilu, boluntario nekaezin honen oroitzapen eta esker onetik, Juantxoren irudiak Almadiaren Egunean urtero izaten den arrakastaren atzean dauden boluntario guztiak irudikatzen ditu, baita Almadiaren Museoan edo ofizioak berreskuratzen lagundu dutenak ere.
• 2011 – Mikel Zabalza mendizalea; izan ere, une honetan azpimarratzekoa da bere jarduera ikusgarriagatik, bai gure inguruko gailurretan, bai mundu osoko mendi eta hormetan zehar ere.
• 2012 – Fernando Hualde, ondarea berreskuratzeko eta bere aldaera guztietan zabaltzeko egindako ekarpenagatik. Ikertzailea, historialaria, etnografoa…, oro har, Nafarroako eta, bereziki, Erronkariko Ibarreko kultura eta ondarea berreskuratzeko eta balioesteko egindako ekarpena.
• 2012 – Nafarroako Odol Emaileen Elkartea – ADONA. Bere helburu nagusia hurkoari laguntzea da, odola emanez.
• 2013 – Motxila 21, Nafarroako Down Sindromea Elkartearen ordezkari gisa, urritasun hori duen kolektiboaren eskubideen alde egindako lana eta bizi-kalitatea hobetzeko egindako lana aintzatesteko.
• 2013 – “Jarauta 69” txaranga, Nafarroako jai-gunetako giroa alaitzeagatik, batez ere Burgi hiribildua.
• 2014 – Gure adinekoei, haiengandik jaso dugun guztia transmititzeagatik, almadia-kultura babestuta geratu da, haiek pasatu digute haien transmisioaren lekukoa. Bere iritzia sakratua zen, bere aholkuak lege ziren eta bere ezagutzak, suaren beroan, belaunaldiz belaunaldi pasatzen eta transmititzen ziren ondare bat ziren.
• 2014 –Tajo Garaiko “gancheroak”, zurak Tajo Garaiko ibaiadarren ibilguetatik eramateaz arduratzen zirenak, gure Ezkaren antzera, estutasunaren eta emari irregularren zailtasuna zutenak.
• 2015 – ADANO Nafarroako haur minbizidunei laguntzeko elkartea, minbizia duten txikienen ongizateari egiten dioten ekarpenagatik eta dibulgazio-lanagatik.
• 2015 – Fonda Oños de Milagro, hainbat hamarkadatan Nafarroako Erriberaraino iristen ziren almadiazainak hartu zituena.
• 2016 – Paris 365 jangela soziala, behartsuenak elikatzen eta baliabide gutxien dituzten pertsonen bizitza hobetzeko tresnak sortzen egindako lanagatik.
• 2016 – Julián Gayarreren familia, haranaren garapenean parte hartu zuen tenore erronkariarrak, hainbat herri eta erakunderi lagundu zien XIX. mendean.
• 2017 – Nafarroako Mendi Kirol eta Eskalada Federazioak, Pirinioetan hamarkadetan egindako lana aitortzeko.
• 2017 – Laura Sola, mendiko lasterketetan espezializatutako Uztarrozeko atleta, 2018ko Espainiako Ultra txapelduna eta 2017ko Skyrunningeko Munduko Kopako zazpigarrena.
• 2018 – Gorka Aguinaga, Zaraitzuko sukaldaria jatorriz, hainbat sukaldaritza-sariren irabazlea eta sukaldaritza tradizionalean sustraiak dituen sukaldaritza berritzailearen balioen dibulgatzailea.
• 2018 – Nafarroako Euskal Pilota Federazioa eta Pirinioetan pilota-jokoa sustatzen duen “Toki Ederra” Pilota Eskola.
• 2019 – Tolosako boluntarioak, Burgiko kultur jarduera guztietan parte hartu dutenak. Horietako asko Elizpe Elkartearen inguruan elkartuta daude. Elkarte hori Burgin dago duela hamarkada batzuetatik, eta herriko eta ibarreko bizitzan inplikatuta dago.
• 2019 – Serafín Zubiri artista, bere ibilbide artistikoagatik eta bere kirol lorpenengatik ezaguna: duela 25 urte Aconcaguara igo ziren hiru mendizale itsuetako bat izateaz gain, Serafinek naturaz gozatu du eta mota guztietako lasterketa eta lehiaketetan parte hartu du.
• 2020 eta 2021 – Ez zen Almadiaren Eguna ospatu, Covid 19ak eragindako osasun-krisiagatik.
• 2022 – Javier Eseverri Barace, Otsagabian jaio eta Osasuna Magna Klubean (lehen Xota deitua) garatutako areto-futboleko jokalariaren ibilbide bikainagatik, Europako txapelduna eta Espainiako selekzioarekin Munduko txapeldunordea.
• 2022 – AstroRoncal/ErronkaRizar, Erronkaribarra eta Pirinioetako beste eremu batzuk garatzeko lan egiten duen kolektiboa, hala nola “Starlight helmuga turistikoa”.
• 2023 – Erronkariko Gaztaren Jatorrizko Izendapena, Erronkariko Haranaren garapen ekonomiko eta sozialean lan egiten duen erakundea delako eta Pirinioetan mota guztietako ekimenei laguntzen dielako, horien artean Almadia Eguna.
• 2023 – César Oroz. ilustratzaile eta artista nafarra, marrazkilari eta umorista gisa egindako lanagatik, dibulgazio historikoaren esparruan egindako lanagatik eta Nafarroan eta Nafarroatik kanpo egindako ibilbide propio eta aintzatetsiagatik.
• 2024 – Xabier Agotek 2024ko Urrezko Almadia jaso du euskal baleontzi bat berreraikitzeko eginiko lanak aitortzeearren. Izan ere, Zaraitzu ibarreko izei izugarriak ditu, Pasaiatik Ternuara (Kanada) nabigatuko duen ontzi baten belei eutsiko dietenak.
• 2024 – Orhipean Ofizioak eta Usadioak Elkarteak 2024ko Urrezko Almadia jaso du Pirinioetako ekimen berezienetako bat izateagatik. 2003.urtetik “Orhipean xeia” antolatzen duten Otsagabiako eta Zaraitzuko boluntarioen lana aitortu eta goraipatu nahi dugu, herrietako bizitza 1900. urtean zen bezala birsortzen baitute.